Beginnende geletterdheid start vanuit de context van een prentenboek.
Onze zoon was erg trots toen hij de letter K van mat had geleerd, terwijl dit natuurlijk de K van kleed was. Maar hoe waardevol is dit nu binnen zijn beginnende geletterdheid? Een kleed is weliswaar heel tastbaar, maar heeft in de beleving van een jong kind geen relatie tot de abstracte letter K. Letters, woorden en zinnen krijgen pas echt betekenis als je ze aanbiedt vanuit de betekenisvolle context waar je ze ook echt in gebruikt: een prentenboek. Leerlingen laten genieten van mooie verhalen in prentenboeken is zowel goed voor de woordenschat en taalontwikkeling, maar ook zeer waardevol om beginnende geletterdheid aan te bieden. Dan wordt beginnende geletterdheid een heel natuurlijk proces.
Dit is zeer eenvoudig in te richten binnen het onderwijs van groep 1 en 2. Veelal wordt er in een onderbouw gewerkt met thema’s. Het meest effectief zijn essentiële thema’s, waar een dilemma in zit. Platte thema’s als pasen en lente, kun je omvormen naar een essentieel thema “Alles groeit”, waarin je alles wat groeit kunt bespreken. Verhalen en woorden hebben vanuit het essentiële thema dan een relatie met elkaar. Woordenschat wordt op die manier dieper verankert in het brein.
Als je het jezelf gemakkelijk maakt heb je van vakantie tot vakantie een essentieel thema. Vijf essentiële thema’s per schooljaar. Bij een essentieel thema zoek je 10 -15 kwalitatief goede prentenboeken. Per week plannen we negen keer een moment waarop we voorlezen. Twee prentenboeken worden drie keer herhaald voorgelezen. Je hebt dan nog drie momenten per week over waarin je het voorlezen anders kunt inrichten.
Na het herhaald voorlezen krijgen de leerlingen een vraag waarop zij een antwoord moeten formuleren. Om te zorgen dat er een logische kennisopbouw is in de woordenschat gaan de vragen in opbouw van weten/analyseren, naar genereren, naar verbinden.
Na iedere keer lezen geeft het karakter van de vraag een diepere betekenis. Na de eerste keer lezen volgt er ook een begeleid spel rondom het boek in de hoeken, bijvoorbeeld het spelen van kleine beer en grote beer in de diepe sneeuw in de zandtafel.
Na de tweede en derde keer herhaald lezen volgt er een vraag met een dieper karakter. En daarnaast ga je voor het ontwikkelen van de beginnende geletterdheid aan de slag met een ‘funzin’. Een funzin is een zin uit het boek waarop de kinderen uit emotie reageren met bijvoorbeeld lachen, of “Oh” zeggen, of deze zin al meezeggen. Juist de emotie is zo belangrijk, want daardoor zijn ze extra gemotiveerd. De funzin wordt door de leerkracht geschreven en met de kinderen gelezen. Aan de funzin koppel je vanuit de cirkel verhaal- zinnen- woorden- letters korte activiteiten van enkele minuten om bezig te zijn met beginnende geletterdheid . Vanuit die zin die de kinderen zo leuk vinden.
Bijvoorbeeld:
- Zinnen: hoeveel woorden heeft deze zin
- Woorden: wat is het tweede woord?
- Letter: ga eens in tweetallen liggen in de letter P.
- Woorden: Wat rijmt er op het vierde woord?
- Zinnen: de zin opknippen en weer goed terugleggen.
- Woorden: Wat rijmt er op het vierde woord?
- Zinnen: de zin opknippen en weer goed terugleggen.
Vanuit een fantastisch verhaal en de motivatie rondom een zin, leer je leerlingen het nut van letters. Ze ervaren dat letters nodig zijn om woorden te maken, van woorden kun je zinnen maken en al die zinnen bij elkaar vormen een fantastisch verhaal. Voor ons zo logisch, maar voor jonge kinderen helemaal niet zo logisch.
Deze aanpak is geschikt voor het primair onderwijs, speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs en biedt een sterke basis voor alle leerlingen ter voorbereiding op groep 3.
Geïnteresseerd?
Met deze aanpak zijn diverse groepen 1 en 2 aan de slag. Zij bereiken goede resultaten. Met twee teambijeenkomsten en een coachingsmoment kunt u ook aan de slag met deze aanpak.
Voor vragen en informatie kunt u mailen naar:
- Audrey Machielsen (Senior Onderwijsadviseur) advies@aumac.nl
- Guyanne van der Horst (Senior Onderwijsadviseur) jomagi.educatief@gmail.com